“Vijf meter zeespiegelstijging kunnen we aan”, luidden de koppen van de kranten over het delta-congres ‘Ruimte voor Zeespiegelstijging’. Op 4 maart kwamen bijna vierhonderd waterbetrokkenen op uitnodiging van de nieuwe deltacommissaris Co Verdaas in Bussum bijeen om de resultaten te bespreken van drie studies naar denkrichtingen voor de gevolgen van zeespiegelstijging en toename van weers- en rivierextremen. Met deze studies is een positieve versnelling opgetreden in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging.
Rapport Zeespiegelstijging maakt voorselectie
Op 4 maart kwamen bijna vierhonderd waterbetrokkenen bijeen om de resultaten te bespreken van drie studies naar denkrichtingen voor de gevolgen van zeespiegelstijging en toename van weers- en rivierextremen. De krantekoppen en tv-rubrieken brachten het bericht enthousiast: “vijf meter zeespiegelstijging kunnen we aan”, maar onder die uitgehangen vlag gaan veel nuances schuil. En er wordt teveel naar zeespiegelstijging gekeken, terwijl het veel acutere gevaar vanuit de rivieren komt. De studies hebben een veelheid aan informatie opgeleverd. Wat zijn de belangrijkste uitkomsten, wat staat ons te wachten en wat kan eigenlijk niet wachten?
Drie denkrichtingen
Voor het eerst zijn binnen het Kennisprogramma Zeespiegelstijging de drie denkrichtingen, Meebewegen, Beschermen en Zeewaarts in uitgewerkte vorm naast elkaar gezet en zijn voorlopige conclusies getrokken. Dat is al een hele stap vergeleken met het voorzichtige begin van het kennisprogramma in 2019. Er is echter meer verdieping nodig om tot verantwoorde keuzes te komen. Maar ook is meer haast geboden, want hoewel de zeespiegelstijging nu nog langzaam gaat is de verwachting dat de zee in de tweede helft van de eeuw aanzienlijk sneller gaat stijgen.
Daar komt bij dat de rivierextremen en droogte er nu al voor zorgen dat de grenzen van ons watersysteem worden bereikt. Zo overstroomden de IJssel en het Markermeer begin dit jaar bijna en mislukten de oogsten bij veel boeren door droogte in de afgelopen vijf jaar. De waterbedrijven luidden de noodklok dat zoetwatertekort zeer binnenkort dreigt. Voeg daaraan toe dat het voorbereiden en uitvoeren van de noodzakelijke ingrijpende maatregelen doorgaans tientallen jaren kost. Dat alles leidt tot de conclusie dat keuzes niet lang op zich kunnen laten wachten.
Vooruitlopen op beslissingen
De meest ingrijpende conclusie betreft ‘Meebewegen’. Deze oplossingsrichting wil het landgebruik en de samenleving zoveel mogelijk aanpassen aan de gevolgen van zeespiegelstijging door Nederland gedeeltelijk onder water te laten lopen. Impliciet komt uit de studies naar voren dat deze denkrichting economisch en sociaal niet haalbaar wordt geacht. Dat is feitelijk al een keuze waar moed voor nodig geweest is en als winst gezien moet worden. Dat versmalt de oplossingsruimte.
Naast Meebewegen zijn de twee andere denkrichtingen:
– Beschermen, waarbinnen de keuze bestaat voor twee hoofdscenario’s, ‘Beschermen open’ (rivieren zijn met tussenkomst van stormvloedkeringen verbonden met zee) en ‘Beschermen gesloten’ (rivieren afgesloten met dammen met grote pompen).
– Zeewaarts dat voorziet in kustmeren die het rivierwater tijdelijk opvangen en van daaruit geleidelijk naar zee pompen.
Tussen de congresregels door is te lezen dat ‘Beschermen open’ minder kans maakt. Vooral omdat dit scenario leidt tot doorgaande zeer kostbare dijkversterkingen, met name langs de Waal, en omdat het de zoetwatervoorziening niet voldoende zekerstelt.
Daarmee lijkt het belangrijkste resultaat van het congres te zijn genoteerd: er wordt voorgesorteerd op de twee overblijvende denkrichtingen, Beschermen gesloten en Zeewaarts.
Hoe gaat het nu verder?
Ten behoeve van de herijking 2026 werken de regio’s van het Deltaprogramma nu aan hun voorkeursstrategieën. Naar verwachting zullen deze in lijn liggen met de uitkomsten van dit congres.
De komende periode wordt ook nog gewerkt aan het opstellen van de zogenaamde adaptatiepaden: mogelijke routes om geleidelijk toe te groeien naar verschillende denkrichtingen voor de lange termijn. Dit is een belangrijk stuk werk omdat hieruit kan blijken welke maatregelen nu al genomen kunnen worden, waar alle kansrijke denkrichtingen baat bij hebben en die de uitvoering van geen van die denkrichtingen in de weg staan.
We zien helaas nog weinig actie op het gebied van op korte termijn op te starten onderzoeken en pilots, terwijl de nu afgeronde studies toch vol staan met voorstellen voor nader onderzoek. Ook vanuit de Initiatiefgroep Tweede Kustlijn hebben we voorstellen hiervoor ingediend bij de staf Deltacommissaris.
Nieuwe waterweg afsluiten met zeesluizen?
Een van de elementen van de adaptatiepaden betreft het afsluiten van de Nieuwe Waterweg. Vanuit de Tweede Kustlijn vragen we aandacht voor deze maatregel.
Tijdens droogte, als de Rijn nauwelijks 500 m3/s aanvoert, gebruiken we vrijwel al dit water om in de Nieuwe Waterweg stuwing te geven aan het indringende zout. Daarmee gaat deze 500 m3/s verloren in zee, juist in de periode dat iedereen – en zeker de landbouw – vraagt om veel zoetwater. Het nijpend tekort aan zoetwater zal naar verwachting in de nabije toekomst alleen maar verergeren. De meest doeltreffende oplossing voor het zoetwaterprobleem is de afsluiting van de Nieuwe Waterweg met zeesluizen met daarnaast spuisluizen of pompen. Dat is een kostbare exercitie, niet alleen wat betreft de investering, maar ook voor de positie van de Rotterdamse haven. Wegen deze kosten op tegen kosten van waterschaarste? Het afsluiten van de Nieuwe Waterweg is onderdeel van de denkrichtingen Beschermen gesloten en Zeewaarts, zoals gezegd mogelijk de twee meest kansrijke denkrichtingen. De businesscase van afsluiting komt echter in een ander daglicht te staan als er van uitgegaan kan worden dat zeesluizen tòch nodig zijn voor hoogwaterbescherming.
Nu we voor de herijking van het Deltaprogramma in 2026 staan, zou het goed zijn hierin de afsluiting van de Nieuwe Waterweg als serieus te overwegen maatregel mee te nemen.
Naar de herijking 2026
De uitkomsten van de drie studies vormen de opmaat naar de herijking 2026, dat is wel duidelijk geworden op het congres van 4 maart. Met deze studies is een positieve versnelling opgetreden in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Het is te hopen dat die snelheid straks is terug te vinden in de ambities van de herijking. Wat ons betreft zou voluit voorrang gegeven moeten worden aan keuzes en voorbereidende studies en werkzaamheden op het gebied van zoetwater, met name de no-regret-maatregel om de Nieuwe Waterweg af te sluiten met zeesluizen.
Commentaar: Dick Butijn
Translation by Google
Congress on sea level rise accelerates thinking Coastline’.
We can handle a five meter sea level rise,” were the headlines in the newspapers about the delta conference ‘Room for Sea Level Rise’. On March 4, almost four hundred water stakeholders met in Bussum at the invitation of the new Delta Commissioner Co Verdaas to discuss the results of three studies into ways of thinking for the consequences of sea level rise and an increase in weather and river extremes. These studies have resulted in a positive acceleration in the Sea Level Rise Knowledge Programme.
Report makes pre-selection
On March 4, almost four hundred water stakeholders met to discuss the results of three studies into ways of thinking for the consequences of sea level rise and an increase in weather and river extremes. The newspaper headlines and TV sections enthusiastically conveyed the message: “We can handle a five meter sea level rise”, but there are many nuances hidden under that banner. And too much attention is paid to sea level rise, while the much more acute danger comes from the rivers. The studies have provided a multitude of information. What are the most important outcomes, what can we expect and what cannot wait?
Three schools of thought
For the first time, within the Sea Level Rise Knowledge Program, the three lines of thought, Moving Along, Protecting and Seaward, have been compared in a detailed form and preliminary conclusions have been drawn. That is already a big step compared to the cautious start of the knowledge program in 2019. However, more depth is needed to make responsible choices. But more haste is also required, because although sea level rise is still slow, it is expected that the sea will rise considerably faster in the second half of the century.
In addition, river extremes and drought are already causing the limits of our water system to be reached. For example, the IJssel and the Markermeer almost flooded at the beginning of this year and many farmers’ harvests failed due to drought in the past five years. The water companies sounded the alarm that a freshwater shortage is imminent. Add to this that preparing and implementing the necessary drastic measures usually takes decades. All this leads to the conclusion that choices cannot be delayed for long.
Anticipating decisions
The most drastic conclusion concerns ‘Move along’. This solution aims to adapt land use and society as much as possible to the consequences of sea level rise by partially flooding the Netherlands. The studies implicitly show that this line of thinking is not considered economically and socially feasible. That is actually a choice that took courage and should be seen as a win. That narrows the solution space.
In addition to Moving Along, the two other schools of thought are:
– Protection, within which there is a choice of two main scenarios, ‘Open Protection’ (rivers are connected to the sea through storm surge barriers) and ‘Closed Protection’ (rivers closed with dams with large pumps).
– Seaward, which provides coastal lakes that temporarily collect river water and from there gradually pump it out to sea.
It can be read between the conference rules that ‘Open protection’ has less chance. Especially because this scenario leads to ongoing very expensive dike reinforcements, especially along the Waal, and because it does not sufficiently secure the freshwater supply.
This seems to indicate that the most important result of the conference has been noted: the two remaining schools of thought, Protect Closed and Seaward, are being prioritized.
What’s next?
For the 2026 recalibration, the regions of the Delta Program are now working on their preferential strategies. These are expected to be in line with the outcomes of this conference.
In the coming period, work will also continue on drawing up the so-called adaptation paths: possible routes to gradually grow towards different lines of thought for the long term. This is an important piece of work because it can show which measures can already be taken, which benefit all promising lines of thought and which do not hinder the implementation of any of those lines of thought.
Unfortunately, we see little action in the field of research and pilots to be started in the short term, while the studies that have now been completed are full of proposals for further research. We have also submitted proposals for this from the Second Coastline Initiative Group to the Delta Commissioner staff.
Close the New Waterway with sea locks?
One of the elements of the adaptation paths concerns closing the Nieuwe Waterweg. From the Second Coastline we draw attention to this measure.
During drought, when the Rhine supplies barely 500 m3/s, we use almost all this water to boost the penetrating salt in the Nieuwe Waterweg. This means that this 500 m3/s is lost into the sea, precisely during the period when everyone – and certainly agriculture – is asking for a lot of freshwater. The acute shortage of freshwater is only expected to worsen in the near future. The most effective solution to the freshwater problem is to close the Nieuwe Waterweg with sea locks and discharge sluices or pumps. That is a costly exercise, not only in terms of the investment, but also for the position of the port of Rotterdam. Do these costs outweigh the costs of water scarcity? Closing the Nieuwe Waterweg is part of the Protect Closed and Seaward lines of thought, as mentioned, possibly the two most promising lines of thought. However, the business case for closure appears in a different light if it can be assumed that sea locks are still necessary for flood protection.
Now that we are facing the recalibration of the Delta Program in 2026, it would be good to include the closure of the Nieuwe Waterweg as a measure to be seriously considered.
Towards the 2026 recalibration
The results of the three studies are the prelude to the 2026 recalibration, which became clear at the conference on March 4. These studies have resulted in a positive acceleration in the Sea Level Rise Knowledge Programme. It is hoped that this speed will soon be reflected in the ambitions of the recalibration. As far as we are concerned, full priority should be given to choices and preparatory studies and work in the field of freshwater, in particular the no-regret measure to close the Nieuwe Waterweg with sea locks.
Commentary: Dick Butijn
