Nederland is volop bezig plannen te maken tegen de gevolgen van zeespiegelstijging. Maar de zee stopt niet bij de grens. Als wij zouden stoppen bij Cadzand of de Dollard, overstromen de buren en worden we via de grenzen alsnog door het water verrast. Hoe kijken België en Duitsland naar zeespiegelstijging? En durven we met de buren het gesprek hierover aan?
Welke plannen hebben Duitsland en België tegen zeespiegelstijging?
Gelukkig zijn Duitsland en België ook aan het nadenken over hoe zij moeten omgaan met klimaatverandering, met name de stijging van de zeespiegel. Daarnaast is er ook overleg op watergebied met onze ooster- en zuiderburen, zodat we van elkaar weten aan welke oplossingen we denken. De afstemming is er, maar er zijn ook hiaten.
Duitsland kent, net als Nederland, een uitgestrekt waddengebied, in het Zuiden “Wattensee” genoemd en meer naar het Noorden, richting Deense grens “Halligen”. Dit hele gebied is beschermd natuurgebied. Verschil met Nederland is dat de Duitse Noordzeekust uitsluitend waddengebied is, terwijl wij drie soorten kust kennen: Wadden, duin en de zeegaten
Duitsland verhoogt de dijken
De strategie voor de Noordzeekust is helder. De dijken langs “Ostfriesland” en “Sleswich-Holstein” ophogen, zo simpel is het. Ze willen hiermee enkele meters zeespiegelstijging opvangen. Wat er met de Waddeneilanden moet gebeuren is minder simpel. In principe zandsuppletie aan de stranden en dijkverhoging aan de zijde van de Waddenzee. Maar tot welke zeespiegelstijging dit mogelijk is, is niet duidelijk. De vraag is dan ook of op langere termijn, bij een zeespiegelstijging van 3 of 5 meter of meer, de Duitse waddeneilanden blijven bestaan. De Elbe blijft vooralsnog een open rivier waarvan de dijken verhoogd worden. Van een lange termijnvisie voor zoetwatervoorziening of tegengaan van verzilting langs de Elbe is nog geen sprake.
De Waddenzee zelf heeft ook aandacht nodig. Nu slibt de bodem nog op en groeit min of meer mee met de huidige zeespiegelstijging. Maar als deze versnelt verdrinkt de Waddenzee. Duitsland wil dit tegengaan met zandsuppleties in het hele gebied.
De situatie langs de Oostzee is anders. Hier is geen zandkust of Waddenzee, maar een relatief steil oplopende kust. Weliswaar geen tientallen meters hoog, maar hoog genoeg om de eerste meter(s) zeespiegelstijging op te vangen. Dat zal niet zonder enige maatregel mogelijk zijn. Door de stijging van de zee wordt hier op veel plaatsen oeverbescherming van belang. Vergelijkbaar met sommige plaatsen in Nederland wordt ook daar geëxperimenteerd met nature-based vooroeverbescherming.
België verbreedt de kust
België heeft een heel ander type kust dan Duitsland. De kust lijkt meer op de Hollandse duinkust, maar is toch ook weer anders. Vlaanderen presenteerde in 2023 de “Kustvisie”. Hier staat in hoe de kust in de komende honderd jaar op orde gehouden kan worden. Eerdere gedachten om eilanden voor de kust te leggen zijn verlaten. Te duur en niet nodig. Kortgezegd komt de visie hierop neer dat de bestaande duinen over de volle lengte van de Nederlandse tot de Franse grens met 100 tot 200 meter wordt verbreed en zonodig verhoogd. Dat geeft een stabiele situatie, ook voor het geval de zeespiegel (in de tweede helft van deze eeuw) binnen korte tijd sneller stijgt.
Kenmerkend voor de badplaatsen van Vlaanderen is dat zij hun bebouwing op de duinen tot bijna tegen het strand hebben geplaatst. Verhoging van de bestaande duinen is daar niet mogelijk, zodat de versterking alleen kan worden uitgevoerd door de kust (meestal boulevards) met zand te verbreden en ter plaatse van die verbreding tevens te verhogen. De situatie in België is ten opzichte van de Nederlandse situatie relatief eenvoudig omdat België geen grote rivieren heeft die in zee uitstromen. In ons land met zijn Rijn- en Maas-delta zijn daarom alle extra (inlandse) beschermingsmaatregelen nodig, met ook grote consequenties voor de zoetwatervoorziening. De Westerschelde is voor België de uitzondering, waarover hieronder meer.
Dilemma’s rond de Westerschelde
De Westerschelde is het opvallende hiaat in de lange termijnvisie van zowel Nederland als België. Formeel zegt Nederland de dijken langs deze waterweg te zullen ophogen, maar dat is op lange termijn niet houdbaar. De Belgische Kustvisie rept nauwelijks over de Westerschelde, terwijl de invloed van zee op met name de haven van Antwerpen zeer groot is. Sluiting van de Westerschelde is politiek een gevoelig onderwerp. Beide landen focussen wat deze zeearm betreft op de korte termijn. Uiteraard speelt de concurrentie tussen de grote havensteden een rol. Maar nu Rotterdam steeds meer nadenkt over sluiting van de Nieuwe Waterweg met sluizen, lijkt ook voor Antwerpen het moment gekomen om de werkelijkheid van de oprukkende zee onder ogen te zien en met plannen te komen. Eerder is al eens berekend dat een Westerscheldedam bij Vlissingen met containerterminal en shuttleboten naar Antwerpen economischer is dan de Westerschelde continu op diepte houden, de dijken te blijven verhogen en grote schepen naar Antwerpen te laten varen. Vanuit waterstaatkundig oogpunt is een Westerscheldedam verre te prefereren boven het blijven verhogen van de Westerscheldedijken.
Translation by Google
Water knows no boundaries, but do we act accordingly?
The Netherlands is busy making plans against the consequences of sea level rise. But the sea does not stop at the border. If we were to stop at Cadzand or the Dollard, the neighbors would flood and we would still be surprised by the water through the borders. How do Belgium and Germany view sea level rise? And do we dare to discuss this with our neighbors?
What plans do Germany and Belgium have?
Fortunately, Germany and Belgium are also thinking about how to deal with climate change, especially sea level rise. In addition, there is also consultation in the field of water with our eastern and southern neighbors, so that we know from each other what solutions we are thinking of. The coordination is there, but there are also gaps.
Germany, like the Netherlands, has an extensive Wadden area, called “Wattensee” in the south and “Halligen” further north, towards the Danish border. This entire area is a protected nature reserve. The difference with the Netherlands is that the German North Sea coast is exclusively a Wadden area, while we have three types of coast: Wadden, dunes and the tidal inlets in the Southwest. In addition to the North Sea coast, Germany also has a long coast on the Baltic Sea.
Germany is raising the dikes
The strategy for the North Sea coast is clear. Raising the dikes along “Ostfriesland” and “Sleswich-Holstein”, it’s that simple. They want to absorb a few meters of sea level rise. What should happen to the Wadden Islands is less simple. In principle, sand replenishment on the beaches and dike raising on the Wadden Sea side. But it is not clear to what extent sea level rise this is possible. The question is therefore whether in the longer term, with a sea level rise of 3 or 5 meters or more, the German Wadden Islands will continue to exist. The Elbe remains an open river for the time being and the dikes are being raised. There is no long-term vision for freshwater supply or combating salinization along the Elbe.
The Wadden Sea itself also needs attention. The soil is currently silting up and is growing more or less in line with the current sea level rise. But if it accelerates, the Wadden Sea will drown. Germany wants to counter this with sand nourishments throughout the area.
The situation along the Baltic Sea is different. There is no sandy coast or Wadden Sea here, but a relatively steeply sloping coast. Although not tens of meters high, but high enough to absorb the first meter(s) of sea level rise. That will not be possible without some measures. Due to the rising sea level, bank protection is becoming important in many places. Similar to some places in the Netherlands, experiments are also being conducted there with nature-based foreshore protection.
Belgium is widening its coast
Belgium has a very different type of coast than Germany. The coast looks more like the Dutch dune coast, but is also different. Flanders presented the “Coastal Vision” in 2023. This explains how the coast can be kept in order over the next hundred years. Previous thoughts of building islands off the coast have been abandoned. Too expensive and not necessary. In short, the vision means that the existing dunes will be widened by 100 to 200 meters over the full length from the Dutch to the French border and, if necessary, raised. This creates a stable situation, even if the sea level rises more rapidly (in the second half of this century) within a short period of time.
Characteristic of the seaside resorts of Flanders is that they have placed their buildings on the dunes almost to the beach. Raising the existing dunes is not possible there, so reinforcement can only be carried out by widening the coast (usually boulevards) with sand and also raising it at the location of that widening. The situation in Belgium is relatively simple compared to the Dutch situation because Belgium has no major rivers that flow into the sea. In our country with its Rhine and Meuse delta, all additional (domestic) protection measures are therefore necessary, which also have major consequences for the freshwater supply. The Western Scheldt, the access road through the Netherlands to Antwerp, is the exception for Belgium.
Dilemmas around the Western Scheldt
The Western Scheldt is the striking gap in the long-term vision of both the Netherlands and Belgium. The Netherlands formally says it will raise the dikes along this waterway, but that is not sustainable in the long term. The Belgian Coastal Vision hardly mentions the Western Scheldt, while the influence of the sea on the port of Antwerp in particular is very great. Closing the Western Scheldt is a politically sensitive topic. Both countries focus on the short term with regard to this estuary. Naturally, competition between the major port cities plays a role. But now that Rotterdam is increasingly considering closing the Nieuwe Waterweg with locks, the time also seems to have come for Antwerp to face the reality of the advancing sea and come up with plans. It has previously been calculated that a Western Scheldt dam near Vlissingen with a container terminal and shuttle boats to Antwerp is more economical than continuously maintaining the depth of the Western Scheldt, continuing to raise the dikes and allowing large ships to sail to Antwerp. From a water management point of view, a Western Scheldt dam is far preferable to continuing to raise the Western Scheldt dikes.
