De huidige Tweede Maasvlakte raakt langzaam vol, reden waarom zowel door de lokale als de landelijke politiek wordt gekeken naar een toekomstige Derde Maasvlakte. Voor de woningbouw ligt er een complexe opgave om tot en met 2030 100.000 woningen te realiseren.
In de gemeenteraad van Rotterdam gaan steeds meer stemmen op om de groeiambities van stad en haven in zeewaartse richting te gaan vormgeven. Bij de aanleg ontwikkeling van de Derde Maasvlakte moet rekening gehouden worden met aansluiting van de Zuidwestelijke Delta. Dat sluit helemaal aan bij de ideeën van De Tweede Kustlijn.
De Rotterdamse Haven heeft, zeker na de Tweede Wereldoorlog, een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Waalhaven, Eemhaven, Botlek, Europoort en Maasvlaktes I en II zijn erbij gebouwd. Met name de petrochemische industrie heeft bijgedragen aan de groei van de haven. Inmiddels heeft de energietransitie zich aangediend. Die zal grote consequenties hebben voor de haven. De productie- en opslagfaciliteiten van fossiele brandstoffen zullen op termijn worden vervangen door groene energie. Waterstofgasfabrieken, LNG- en CO2 opslag vergen nu al ruimte terwijl de fossiele industrie voorlopig volop doordraait. Daarom heeft de haven meer ruimte nodig, naast de autonome groei van bestaande havenactiviteiten.
Woningen westwaarts
Ook op het gebied van stedelijke ontwikkeling is sprake van doorgaande groei. Waren Hoogvliet, Spijkenisse en Vlaardingen 40 jaar geleden nog vrij liggende dorpen en stadskernen, tegenwoordig zijn deze woongebieden naar elkaar toe gegroeid en veelal tot één stadsagglomeraat gevormd. Niet alleen woongebieden in het havengebied, ook voormalige dorpen als Ridderkerk en Hendrik Ido Ambacht zijn opgenomen in het stedelijk gebied Rotterdam-Dordrecht. Uitbreiding van woonruimte wordt nu gezocht in stadsverdichting: hoge gebouwen in het stadscentrum. Ook de oude havens worden bestemd voor woningbouw. Maar de groei gaat door. Zuid-Holland moet tot en met 2030 250.000 woningen realiseren waarvan 100.000 in de regio Rotterdam. Die passen voor zover het de gemeente Rotterdam betreft met veel moeite in de binnenstad en de oude havens. Voor de periode daarna moeten nieuwe bouwlocaties gezocht worden. De omringende steden, Dordrecht, Gouda, Delft, Zoetermeer zijn grotendeels vol of zijn aan het uitbreiden. Rotterdam ziet zich genoodzaakt westwaarts te kijken, waarbij als eerste de Waal- en Eemhaven in zicht komen, havens die nu nog voor ondersteunende diensten worden gebruikt. De woningbouw zet na 2030 dus een westwaartse beweging in.
Behoefte aan meer havenruimte en uitbreiding van woonruimte naar bestaand havengebied dwingt de haven uit te breiden richting zee. De aanleg van een Derde Maasvlakte is de logische stap na de bouw van de Tweede Maasvlakte, die in 2013 werd opgeleverd. Ook het Rijk begint nu een onderzoek naar de haalbaarheid van zeewaartse havenuitbreiding. In de begroting van het ministerie van I&W is hiervoor ruimte opgenomen.
Tweede Kustlijn
Een van de eerste maatregelen die de Tweede Kustlijn voorstelt, is om de pieren van de Nieuwe Waterweg met zo’n tien kilometer te verlengen (zie afbeelding), om ruimte te bieden aan de haven. Dat heeft te maken met het te voorziene einde van de levensduur van de Maeslantkering. Aan de verlengde Nieuwe Waterweg wordt een zuidelijke, derde parallelle pier toegevoegd om het zeescheepvaartverkeer vrije toegang te verlenen tot Europoort en Maasvlaktes I, II en III.
Zuid- en noordwaarts ruimte voor havens, groene energie, natuur en wonen. Aan de verlengde Nieuwe Waterweg wordt een zuidelijke, derde parallelle pier toegevoegd om het zeescheepvaartverkeer vrije toegang te verlenen tot Europoort en Maasvlaktes I, II en III.
Aan de zuidzijde van deze pieren wordt de Derde Maasvlakte opgespoten, waarmee voorlopig in de uitbreidingsbehoefte van de haven wordt voorzien. Inmiddels speelt dan volop de planvorming over bescherming van de Zuidwestelijke Delta tegen zeespiegelstijging, en de berging van rivierwater uit Rijn en Maas. Naarmate het zeeniveau hoger wordt kunnen de rivieren steeds moeilijker afstromen in zee. Die problemen gaan spelen in de tweede helft van deze eeuw. In de visie van de Tweede Kustlijn is dan het zuidelijk kustmeer voor de berging van rivierwater volop in aanleg. Als het peil op 0 NAP wordt gehouden kunnen de rivieren hierin uitstromen. Er bestaan ook ideeën voor de aanleg van een valmeer in de monding van het Haringvliet. Doel: opslag van energie voor tijden dat het minder waait of de zon niet schijnt. Dit heeft onmiddellijk voordelen voor de elektriciteitsvoorziening van Rotterdam. Maar het zuidelijk kustmeer moet vooral overtollig rivierwater bergen en een zoetwaterbuffer creëren.
Het valmeer kan onderdeel worden van een groot natuurgebied ten zuiden van de bedrijfsterreinen van de Derde Maasvlakte. Dit natuurgebied is een terugkeer van het ooit aan de havens ten prooi gevallen natuurgebied De Beer (maar dan wel veel groter). Hier kan ook de aanleg worden voorbereid met een vismigratierivier die zorgt voor een geleidelijke zoet-zout overgang tussen zee en – via het Haringvliet – de grote rivieren. Daarmee voldoen we aan een breed gedragen wens om vissen vanuit zee gemakkelijker toegang te geven tot de rivieren. Als de Derde Maasvlakte met deze natuurinclusieve visie wordt ontwikkeld, ontstaat niet alleen een sterke economische motor, maar tevens een ideale plaats om te recreëren en ook om te wonen.
Waar zijn we nu?
Initiatiefnemers van De Tweede Kustlijn hebben met leden van de gemeenteraad van Rotterdam gesproken over de groeiambities van Rotterdam. Een gesprek met het Havenbedrijf staat op de rol. Na de eerdere adaptatie van de plannen voor een Tweede Kustlijn in het consortium Zeewaarts van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging zijn deze plannen nu zeer actueel voor de veiligheid en de leefbaarheid van de regio Rotterdam.
