VAN PLAN NAAR BESLUIT

Op initiatief van de minister van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris onderzoekt het Kennisprogramma Zeespiegelstijging de meest kansrijke beschermingsmogelijkheden. Die zijn geïnventariseerd door Deltares, het kennisinstituut voor water en bodem. Klimaatonderzoek geeft aan dat de zeespiegel in 2100 waarschijnlijk tussen de 0,3 en 1 meter zal stijgen. Bij een ongunstige samenloop van omstandigheden moeten we rekening houden met een stijging van 2, misschien wel 3 meter in 2100. De ‘oplossingsrichting Zeewaarts’ bestaat uit een hoog gelegen nieuwe kuststrook in zeewaartse richting met tussen de huidige en de nieuwe kust een aantal bufferbekkens op een peil van 0 NAP, waarin de rivieren vrij kunnen uitstromen, dit alles met als voornaamste doel de veiligheid te vergroten. Tegelijkertijd wordt ook nieuwe ruimte gecreëerd voor wonen, economie, recreatie, natuur en groene energie. De Tweede Kustlijn is de meest bekende variant van ‘Zeewaarts’. Dit plan bouwt voort op de ideeën van ir. Dick Butijn en ing. Rob van den Haak (†2019), die er de naam De Haakse Zeedijk aan gaf. Meer over de Tweede Kustlijn:

• Bouwen met de natuur
• Duinwal en golfbrekers
• Kustmeren en zoet water
• Ons onderzoek
• Plan onder de loep

  Bouwen met de natuur Grote waterstaatkundige werken uitvoeren doen we tegenwoordig niet meer louter met beton en basalt. We proberen zoveel mogelijk gebruik te maken van de natuurlijke elementen: ‘ bouwen met de natuur’. De bedenker van de Tweede Kustlijn, ing. Rob van den Haak, kende de geheimen van zeestromingen en zandmigratie. Zijn loopbaan als ontwerper van mammoet-ankers en zijn bestudering van de effecten op zee waren daarvoor zijn leerschool. Het plan voor de Tweede Kustlijn wil vanaf het begin gebruik maken van de zandstroom die langs onze kust trekt, met inzet van materieel dat emissievrij kan bouwen. Ook voor het onderhoud aan de nieuwe kustlijn kunnen natuurlijke krachten grotendeels het werk doen: boetseren met stroming en zand. Voor de aanleg van de Tweede Kustlijn worden in het onderhanden kustgedeelte stuurbare, drijvende golfdempers  opgesteld, die golven tot de helft van hun oorspronkelijke   hoogte dempen. Daarmee kan op natuurlijke wijze zand door de zee worden aangevoerd. Het bouwproces start met het opspuiten van een zandrif met een totale hoogte van 33 meter (onder water plusminus 20 meter). Rekening houdend met een zeespiegelstijging op lange termijn van 8 meter. Dit rif erodeert aan de voorzijde tot strand. De hypothese is dat de zandrivier die met de Noordzeestroming ( zie afbeelding ‘Stroming’) bij opkomend water langs onze kust stroomt, zal door het effect van de stuurbare golfbrekers zorgen voor een zandaanwas op de plekken waar we het nodig hebben. Het golfdempend effect van de drijvende en stuurbare golfdempers zijn in laboratoriumopstelling aangetoond door TU-Delft. Na nader onderzoek en optimalisatie zullen nu praktijktests uitgevoerd moeten worden. Na de aanleg van de nieuwe zandwal beschermen deze golfdempers het dijklichaam en beperken ze de zandafslag en daarmee ook de eventueel nog noodzakelijke zandsuppletie. Overigens draagt het sluiten van de kust, wat de Zeewaartse oplossing in feite doet, op zich al bij tot een toename van zandaanwas. De Voordelta voor de Zeeuwse en Zuid-Hollandse kust is hier een voorbeeld van. Wat de natuur uit zichzelf deponeert is blijvend. Het gaat ook geleidelijk, zonder verstoring van het bodemleven. Ook het onderhoud van de nieuwe  kustlijn zal gebruik kunnen maken van deze natuurlijke zandaanlanding. Deze duinwal wordt niet in één keer langs de hele kust aangelegd, maar in gedeelten, die met elkaar verbonden worden door dammen en sluizen. De eerste fase begint daar waar de grote rivieren in zee uitstromen en waar de kust het meest kwetsbaar is. Bijvoorbeeld het Zuidwesten met zijn diepe zeegaten (waar de stormvloedkeringen niet berekend zijn op een zee die meer dan een halve meter stijgt). Of de kust van Zuid-Holland, waar de duinenrij smal en kwetsbaar is. Uiteindelijk ontstaat langs de hele nieuwe, vrijwel ononderbroken kustlijn natuurlijke duinontwikkeling. Door aan de landzijde een ca. 3,5 kilometer breed +5m NAP woon-/natuurgedeelte aan  te leggen wordt onderspoeling van de zeewering voorkomen. Ten slotte is het systeem van drijven golfdempers om daarmee zand naar de duinwal te brengen volledig CO2 neutraal (afgezien van de fabricage). Het is immers de zeestroming die nu het zand naar de kustlijn brengt, in plaats van zandsuppletie door diesel- of stookolie verstokende sleephopperzuigers. Overigens wekken de golfdempers ook elektrische (golf)energie op.

Kustmeren & Zoet water

Als de nieuwe kustlijn in zee wordt gebouwd ontstaan er aan landzijde kustmeren of bekkens. Die worden met pompen of, zolang het nog kan, met spuisluizen op 0 m NAP gehouden en zijn nodig om rivierwater vrij te laten uitstromen, niet gehinderd door een hoog zeepeil door zeespiegelstijging of storm op zee. De bekkens zijn ook nodig om hoge rivierafvoeren tijdelijk op te vangen. Door de afstand tussen de nieuwe en de oude kust blijft de situatie aan onze huidige stranden grotendeels behouden. Wel verdwijnt het getij gedeeltelijk en zal de golfhoogte iets afnemen. In verband met de noodzakelijke bereikbaarheid van de havens van Rotterdam en Amsterdam zijn doorvaarten door de nieuwe kustlijn en dwarsdijken voorzien. Daarom ligt het voor de hand  om in drie fasen te bouwen. Zo ontstaan er drie bekkens (zie afbeelding ‘Fasen’). De rivieren stromen uit in deze bekkens. Naast de hoofdfunctie van tijdelijke berging van hoge rivierafvoeren kunnen de bekkens ook gebruikt worden voor opslag van zoet water. Als reserve voor droge tijden of bij tekort aan drinkwater. Voorafgaand aan de aanleg van het Zuidwestelijke bekken worden de Grevelingen en de Oosterschelde ingezet als buffer voor rivierwater en daardoor zoet. Na aanleg van het Zuidwestelijk bekken fungeren de deltadammen en de stormvloedkeringen als ‘slaperdijken’. Door dit samenstel aan maatregelen zijn we in staat de oprukkende verzilting van de bodem, die voor steeds meer problemen zorgt te stoppen. Ja, zelfs terug te dringen tot voor de Tweede Kustlijn (zie afbeelding ‘Verzilting’).

De nieuwe kust en de bekkens bieden tal van mogelijkheden voor de natuur. Omdat de nieuwe kust wordt opgeworpen met zand is deze te vergelijken met de bestaande duinen. Op en achter deze duinen zullen zoutbestendig gras, heide, struiken en lage bossen ontstaan. Op het 3 km brede zandpakket achter de duinenrij is ruimte voor een rijke biodiversiteit, waaronder de den, berk en andere loofhoutsoorten. En er is natuurlijk ruimte voor een rijk geschakeerde fauna zoals eekhoorns, konijnen en vossen en tal van vogelsoorten. In het overgangsgebied tussen zandpakket en bekken kan, onder invloed van een beperkt wisselend tij een moerasachtige natuur ontstaan. In de brakke bekkens zelf  is volop ruimte voor vissen zoals de schol en de steur, maar ook ruimte voor schelpdierontwikkeling. Daarnaast biedt het bekken met zijn oevers veel ruimte voor een veelheid aan (trek-)vogelsoorten.

Vismigratie wordt gestimuleerd door de aanleg van migratierivieren op ondiepe zeevlaktes in het gebied van de nieuwe kustlijn. Het monding-gebied van deze rivieren, maar ook andere delen van nieuwe duinwal, lenen zich voor de ontwikkeling van een schorrenkust (zie afbeelding ‘Slikken en schorren’) met zijn slufters aan zeezijde. Die bieden alle voorwaarden voor zoute natuur: naast zout water ook getij, voedselrijk slib/klei en rustige omgeving. Deze schorren en slufters zijn ook geschikt voor oester en mosselkweek.

De Tweede Kustlijn gelooft in zijn argumenten: ‘Niet opgeven, maar doorgeven!’

Dat doen we op een plek waar (Water)Bouwend Nederland om draait: het N.A.P-expo center in Amsterdam. Een oer-Nederlandse uitvinding trekt internationale belangstelling en bezoekers.